طراحی کابرمحور وب سایت و بررسی تعامل انسان-کامپیوتر

اگر طراحان می خواهند وب سایت خوبی ساخته و ارتباط مناسبی با کاربران خود داشته باشند باید روی طراحی کابرمحور و نه فقط فن آوری تمرکز کنند. ما در بیشتر وقت ها به کار کردن با کامپیوتر به عنوان یک تعامل نگاه نمی کنیم و آن را تنها یک فعالیت اجتماعی می دانیم که تصویر آدم های روشنفکر را به خاطر می آورد. اما تعامل چیست؟ آیا همان چیزی است که وقتی روبه روی کامپیوتر، این پنجره دیجیتالی روبه اینترنت، می نشینیم انجام می دهیم؟

با این حال برای بسیاری از کاربران برقراری این تعامل میان انسان و ماشین همواره کار دشواری بوده تا جائی که حتی برخی آن را غیرطبیعی می نامند. اما ما می توانیم بگوئیم که به برقراری ارتباط با افراد دیگر به صورت رودررو عادت کرده ایم، زیرا به عنوان یک کودک با والدین و در مدرسه در امور اجتماعی شرکت کرده ایم. ما رفتار مناسب و خوب بازی کردن را یاد گرفته ایم و با گذشت سال ها و نیز تجربه چگونگی برخورد با مردم، تأثیر کنش ها و واکنش های آنها را آموخته ایم. اما گاهی هم پیش آمده که از کنار کسی عبور می کنیم که مشتی به صورتمان زده یا کیک لیموئی به سمت ما پرتاب کرده و در آن لحظه به حدی شگفت زده و در جای خود خشک شده ایم که نتوانستیم تصمیم بگیریم چه باید بکنیم.

تمام افراد به یک شکل مشابه به فن آوری آشنا نشده اند. اینترنت دارای سرورها و ایستگاه های کاری بسیاری است و به یک جامعه جهانی تبدیل شده که میلیون ها کاربر برای ارتباط و تعامل با افراد دیگر و عقاید گوناگون به کمک وب سایت ها به سراغ آن می روند. اما یک طراحی فن آوری محور و ضعیف می تواند به صورت منفی روی کیفیت این تعامل تأثیر گذاشته و طعم تلخ لیموها را در دهان کاربران بسیاری باقی بگذارد.

تعریف تعامل انسان ـ کامپیوتر

تعامل انسان ـ کامپیوتر روشی است که به طراحی، ارزیابی و اجرای سیستم های محاسبه تعاملی برای کاربرد انسان با مطالعه پدیده های بزرگ اطراف آنها معطوف می شود.
دقت کنید که واژه کامپیوتر در HCI (محاسبه تعامل انسان ـ کامپیوتر) می تواند به هر تعداد فن آوری و رسانه اشاره کند. هنگامی که متخصصان در طراحی یک وب سایت، HCI را مورد بررسی قرار می دهند، درباره کامپیوتری صحبت نمی کنند که امکان دسترسی به وب سایت را برای ما فراهم می کند، بلکه موضوع اصلی، خود وب سایت است.

اهداف طراحی تعامل انسان ـ کامپیوتر

میان کارائی طبیعی انسان و امکاناتی که فن آوری فراهم کرده است هیچ گونه ارتباطی وجود ندارد. صنعت مسائل را به قدری پیچیده کرده که واژگانی هم چون شهودی، در دسترس و کاربرپسند مانند نقاط کلیدی برای فروش فن آوری رد و بدل می شوند. توسعه دهندگان و تجار ابزار خود را به عنوان مظهر افتخار با این دسته واژگان آراسته و برای توصیف چیزی که گویا پدیده ای شگفت انگیز و نه یک حقیقت است، استفاده می کنند. در این میان متخصصان تعامل انسان ـ کامپیوتر خود را وقف وصل کردن این عدم ارتباط کرده اند. آنها به دنبال ارتقاء رابطه و تعامل میان کاربران انسانی و ابزارهای فن آوری با تمرکز روی طراحی کاربرمحور هستند.
یکی از هدف های HCI، مطالعه چگونگی تعامل افراد با محیط اطرافشان است به ویژه آنهائی است که توسط فن آوری دیجیتال تقویت شده اند. این هدف زیرسایه عملی شدن این تعامل است و باید دید که در نهایت چگونه زندگی آنها را تحت تأثیر قرار داده و تغییر می دهد. هدف دیگر یافتن راه های جدید تعامل و تدریس آن است. طراحی باید فراتر از فن آوری و رسانه ای برود که جامعه دیجیتال را حمایت می کند. کاربران با این گونه رسانه ها تعاملی ندارند. آنها تنها برای برقراری ارتباط با دیگران از آن بهره می برند.
از طرفی کاربرانی که زمان بسیاری را برای تعامل با شبکه صرف می کنند، به تدریج به دنیای زندگی و بخش بزرگی از حقیقت تجربه آنها تبدیل می شوند. وجود این حقیقت در یک روش انسان محور و اخلاقی مشکلی است که باید با جدیت بدان پرداخته شود.

طراحی برای مردم نه فن آوری

فن آوری باید ما را پشتیبانی کرده و به عنوان نوعی گسترش برای توانائی های درونی و تکمیل یک کار برای ما عمل کند. متأسفانه این عدم ارتباط بین انسان و کامپیوتر کاربران را وادار می سازد تا روش طبیعی کار خود را با روشی که فن آوری از آنها می خواهد، منطبق ساخته یا بدبینانه تر این که به روشی که طراحان از آنها می خواهند، کار کنند.
این عدم ارتباط انسان و کامپیوتر را می توان به روشی که یک وب سایت طراحی می شود هم گسترش داد. طراحان وب سایت بسیاری وجود دارند که در زرق و برق آن چه فن آوری برایشان فراهم کرده، گرفتار می شوند. اما آنها باید درک عمیق تری از این حقیقت و بدون در نظر گرفتن آن چه فن آوری می تواند با وب سایت انجام دهد، داشته باشند و نباید فراتر از آن چیزی بروند که باید به طور قانونی با وب سایت انجام داد.

بهتر است ذهن خود را باز کرده و تشخیص دهید که همه مثل شما نیستند. شخصی که وب سایتی را طراحی می کند ضرورتاً همان کسی نیست که از آن استفاده می کند. وب سایتی که توسط یک طراح خودمحور طراحی شده همیشه نسبت به کاری که برای یک گروه از افراد حقیقی طراحی شده است کاربرد کمتری دارد. کاربران دارای پیشینه های متفاوتی در فن آوری هستند که این بدان معناست که در مقابل آن واکنش های گوناگونی هم خواهند داشت. این موضوع می تواند میان عقاید طراح و درک کاربر فاصله ایجاد کند. پس شاید بهتر باشد به افراد دیگر، مهارت ها، توانائی ها و عدم توانائی هایشان احترام بگذارید. به سادگی می توان دید که چگونه برخی از مشکلات زمانی باعث می شود که طراحان خود را از راه طراحی به کاربر تحمیل کنند. چه خوب است که طراحان روی کشف راه های تازه ای تمرکز کنند تا فن آوری را برای هماهنگی کار و تفکر طبیعی افراد شکل دهند. این فن آوری است که باید نیازهای افراد را به روش دیگری برآورده سازد. طراحان نباید کاربر را به دلیل عدم تمایل آنها به پیچیدگی فن آوری مقصر بدانند. انسان همان چیزی است که هست و طراحی باید با آن در تعامل باشد. به جای آن که بگوئیم افراد مهارت یا دانش کافی ندارند باید بگوئیم که برنامه ها به اندازه کافی پیچیده نیستند تا غنای طبیعت بشری و تنوع آن را کنترل کنند. در طراحی وب سایت هرگز تکذیب وجود ندارد. شما نمی توانید بگوئید اگر مخاطب دیگری داشتم طراحی خوبی بود. یک طراحی خوب باید محوریت افرادی را دارا باشد که قرار است از آن استفاده کنند.

فن آوری کمتر

در بررسی وب سایتی که معرفی کتاب جدید میراندا جولی فیلم ساز، بازیگر و نویسنده به نام ”هیچ کس بیش از تو به این جا تعلق ندارد“ را برعهده دارد، از رویکردی غیرفنی و نامناسب استفاده شده است. این سایت حاوی مجموعه ای از عکس های متوالی با پیمایشی شامل؛ فلش های عقب و جلو رونده و نیز ارتباط با مردم از راه تنظیم سایت در برابر پس زمینه اشیاء خانگی متداول است. این کار باعث خروج سایت به طور کامل از حوزه فنی شده و هرکسی بدون توجه به کفایت فنی اش به سادگی می تواند به آن مرتبط شود.

ایجاد وب سایت های موردپسند انسان

هریک از افراد بشر با دوست داشتن ها، دوست نداشتن ها، عادت ها و تفکرات خاص خود با دیگری متفاوت هستند. شاید آن چه که می تواند برای شخصی موردپسند باشد، برای دیگری نباشد. این موضوع باعث می شود که طراحی وب سایت دشوار شود.طراحان در تلاشند تا از یک رسانه جهانی و گسترده برای انطباق تمامی سلائق و سبک های شخصی کاربران کمک بگیرند. البته شاید نتوان به یک وب سایت صد درصد کامل دست یافت. همیشه چیزی هست که برای افرادی مناسب نبوده و از طرفی برخی افراد با توقعات غیرمعمول نیز وجود دارند. حتی با وجود هم فکری مخاطبان، دیدگاه آنان در جزئیات با یکدیگر متفاوت است، اما باید توجه داشت که همه ما تا حدی دارای ساختار ذهنی با اهداف مشابهی هستیم. ما می توانیم روی یک مجموعه با توجه به اصول فیزیکی و توانائی های شناختی تکیه کنیم، اما این تجربیات و دانش اشخاص است که متفاوت بوده و تحت تأثیر شرایط و تربیت قرار می گیرد.

به همین دلیل است که طراحی برای انسان سخت و در عین حال آسان است. در این جاست که از وب شما دیدن می کنند، آن چه می خواهند انجام می دهند، چگونگی توصیف موارد توسط آنها و واکنش آنها در مقابل طراحی های بالقوه بیشتر بیاموزند. یک وب سایت موردپسند انسان باید پیش از آن که بداند افراد می خواهند چه کار کنند، پیش بینی کند که قصد چه کاری را دارد.
ظاهر و ساختار کلی وب سایت شامل؛ حروف نگاری، طرح کلی، گزینش رنگ، پیمایش و ساختار اطلاعات با کاربر در ارتباط است. وب سایت ها در مرحله نخست حس دیداری افراد را مشغول می سازند. اگر طراحان نتوانند به صورت دیداری با بیننده ارتباط برقرار کنند، کاربر به سادگی علاقه و تحمل خود را از دست می دهد.
مردم همیشه به دنبال تجربیاتی هستند که کیفیت سیاسی داشته باشد. آنها در وب کار می کنند، نه به این دلیل که جستجو کردن را دوست دارند یا از ارتباط در وب سایت ها لذت می برند، بلکه به دنبال تجربیاتی مانند آموختن، سرگرمی و برقراری ارتباط هستند و درست هنگامی که این جزئیات با یک طراحی بد مختل می شود، آنها خسته و عصبانی می شوند.

نبایدها

صفحه نخست Mikli Paris، طراحی عینک مد، به هیچ عنوان جذاب نیست. کاربران با چندین برچسب هشدار بلند در صفحه اصلی روبه رو می شوند، اما این روش چندان جالبی برای جذب کاربر نیست. این گونه طراحی وب سایت معادل کشیدن سیم خاردار و حصار است.

من کجا هستم؟

این سایت از سیستم پیمایشی بسیار پیچیده ای جستجوی اولیه شامل مجموعه ای از منوهای بازشونده است که اگر کاربر با خط تولید شرکت آشنا نباشد برای او هیچ معنائی نخواهد داشت. جستجوهای بعدی کمی به شما کمک کرده و یک تصویر کوچک بازشونده از هر مدل را ارائه می کند.

متأسفانه در هر کجای پنجره اصلی که کلیک کنید پنجره بازشونده کنار رفته و کاربر باید از پنجره اصلی به پنجره جستجو به عقب و جلو برود. برای حفظ هرچه بیشتر کاربران و ایجاد ارتباط مثبت با آنها، طراحان و مالکان وب سایت می توانند از تکنیک های ساده ای برای ایجاد یک وب سایت جذاب بهره بگیرند.

۱) جستجو باید گویا باشد. شما نباید با صراحت چگونگی کارائی جستجوی وب سایت را توضیح دهید و بهتر است خود آن گویا باشد. اگر تا به حال از دستورالعمل های زبانی مانند ”این جا کلیک کنید“ استفاده کرده اید، دوباره سعی کنید. جستجو به عنوان کاربردی ترین مولفه وب سایت، فرآیندی است که اطلاعات را با یکدیگر مرتبط می سازد و باید دقت کنید که هرگز توجه کاربر را مختل نسازد. هرچه یک کاربر در طول یک جلسه کمتر درباره سیستم جستجوی وب سایت فکر کند، کار شما بهتر صورت گرفته است.

۲) محتوای شبکه را با متن سازمان دهی کنید. مغز انسان به صورت خطی کار می کند، بنابراین اطلاعات مرتبط و سلسله وار را به صورت اطلاعات کلی در بالا و اطلاعات جزئی تر را به صورت زیرگروه طبقه بندی کنید. اطلاعات هرگز نباید پراکنده بوده یا در صفحات گوناگونی که جریان طبیعی ساختار جستجوی سایت را دنبال نمی کنند، پنهان شده باشد. این مسئله باعث می شود تا کاربر برای رسیدن به هدف خود مجبور شود به صورت انحرافی جستجو کند. وسائل حواس پرتی در شبکه بسیار است، پس با ایجاد آنها درون شبکه خود اوضاع را بدتر نسازید.

۳) از شلوغ کردن صفحه خودداری کنید. چرا هر فضای خالی از صفحه را با موضوعی تحت پوشش قرار می دهید؟ دیدن موضع تنها با یک نگاه بسیار جذاب تر خواهد بود. کاربران باید تنها با یک نگاه گذرا و نه مطالعه صفحه وب سایت یک درک کلی درباره آن دریافت کنند. بیشتر مخاطبان شما در جذب مقادیر بالای اطلاعات در یک زمان مهارتی ندارند و مطالعه حجم بالای اطلاعات در یک صفحه کار خسته کننده ای به نظر می رسد.

۴) انسجام را حفظ کنید. هیچ چیز بیش از یک طراحی و ساختار جستجوی نامنسجم کاربر را منحرف نمی سازد. طراحان باید به توانمندی های طبیعی تشخیص افراد و نه جمع آوری آن دقت کنند. زمانی که افراد با تجربیات خود و آن چه در پیش رو می بینند ارتباط برقرار می کنند همه چیز مشهود می شود. انسجام و به کارگیری الگوهای مشترک در وب سایت مناسب بوده و به افراد کمک می کند تا به سرعت دریابند با آن چه در پیش دارند، چه باید بکنند.

بیشترین تأثیر، کم ترین بی نظمی

وب سایت های مورد نظر ما مثال های مناسبی از سادگی کار هستند. این سایت ها به تعامل کمی از سوی کاربر نیاز دارند، زیرا بیشتر محتوای ارائه شده در هر صفحه تنها به یک صفحه و یک پیمایش نیاز دارد. این مسئله به کاربر امکان می دهد تا به جای جستجوی سایت روی محتوای آن متمرکز شود.

۵) مخاطب خود را درک کنید. اینترنت از جمعیت متفاوتی ساخته شده است. توجه به امیال و سلیقه های شخصی همه افراد غیرممکن است، اما باید بدانید که مخاطب اصلی شما کیست. با این روش شما حتی می توانید با کسانی که درکشان نمی کنید هم ارتباط داشته باشید.

تا جائی که می توانید برای درک مخاطب وب سایت خود تلاش کرده و سپس برای آنها طراحی کنید. یک سایت نوجوانان را تصور کنید که از نمای دیداری مناسب یک سایت دولتی بهره برده باشد. شما باید احساس کنید که این سایت به مخاطب نهائی تعلق دارد.

به جای اصطلاحات تکنیکی سعی کنید از زبان روزمره استفاده کرده و برای جلوگیری از دور شدن مخاطب، از سرواژه ها استفاده نکنید. اگر این امکان برای شما فراهم است، یک آزمون گروهی برگزار کنید تا واکنش ها و پیشنهادهائی را دریافت کنید.

۶) به مخاطبان تعاملی خود توجه کنید. یک دستیار مجازی یا کسی که مشتری تعاملی شما به حساب می آید، می تواند در برقراری ارتباط وب سایت کمک کند به گونه ای که گوئی با شخصی حقیقی در تعامل هستید. این گونه افراد دارای توانمندی های هوشمند مصنوعی بوده و می توانند به پرسش های متداول کاربری پاسخ دهند.

۷) شعارهای غیرکاربردی و پرزرق و برق را محدود سازید. سایت نباید به قدری پرزرق و برق باشد که کاربر را از هدف اصلی گمراه کند. سایت ها باید نخست کاربردی و سپس دارای تزئینات باشند. متأسفانه در بیشتر موارد به دلیل اشتیاق طراحان برای به کارگیری فن آوری ها در سایت، مورد دوم به سادگی بر مورد نخست چیره می شود. به نظر می رسد هنوز در دوره ای هستیم که سادگی و کاربرد درست طراحی وجود ندارد. پیچیدگی هم چنان دشمن درجه یک طراحی خوب است.

۸) همیشه ایمیل کاربری را بررسی کنید. یک آدرس ایمیل جزو تزئینات وب سایت محسوب نمی شود. اگر قصد پاسخ گوئی به ایمیل کاربران را ندارید، تنها برای این که کاری انجام داده باشید آن را در شبکه قرار ندهید. نداشتن آدرس ایمیل روی یک وب سایت به عنوان یک ناراحتی به یادماندنی برای کاربران خواهد بود، اما قرار دادن آن و پاسخ ندادن به آن ناراحتی طولانی تری را ایجاد کرده و حتی باعث می شود کاربران احساس کنند که به آنها اهمیتی داده نشده است. در حالی که امکان پاسخ گوئی به همه وجود ندارد دست کم ایمیل خودشان را برایشان ارسال کنید تا نشان دهید که پشت وب سایت یک شخص حقیقی وجود دارد.

ابزار فوق العاده، سایت بسیار بد

در برخی از سایت های HTML کاربران با اطلاعات بسیاری در هر صفحه بمباران می شوند. امکان ندارد که شما بتوانید با یک نگاه و بدون خواندن کامل متن، موضوع آن را دریابید. در چنین سایت هائی نه تنها متن در ستون های راست، چپ و مرکز قرار داده شده است، بلکه صفحات به صورت بی پایان به پائین کشیده می شوند.

برقراری ارتباط میان یک شکاف بزرگ

یک طراحی مبتنی بر تعامل انسان و کامپیوتر تأثیرگذار، نیمه علمی و نیمه هنری است که باید در آن در مورد ماهیت انسان نیز بررسی هائی صورت گیرد. هیچ فرمول جادوئی برای ایجاد یک وب سایت موردپسند انسان وجود ندارد. چون امکانات و گزینه های طراحی به اندازه سلایق و پیش زمینه های ذهنی افراد متنوع هستند. طراحان خوب وب سایت برای مخاطب خود تجربه خلق می کنند. آنها وب سایت هائی می سازند که کاربران در عین تماشای آن به سادگی می توانند با آن ارتباط برقرار کنند.
کیفیت یک وب سایت را می توان در رضایت کاربر از این تجربه مورد ارزیابی قرار داد. همیشه به یاد داشته باشید که ما برای مردم و با فن آوری طراحی می کنیم و گاهی وقت ها در حالی که با به کارگیری اصول طراحی کاربر محور به آنها کمک می کنیم تا به خوبی با آن روبه رو شوند، از درک کلی آنها جلوگیری به عمل می آوریم.

منوی شناور!

یک وب سایت خوب ممکن است با یک اشتباه متداول آسیب ببیند و این اشتباه می تواند جای گذاری نامنسجم منو باشد. هر صفحه در نقاط گوناگون خود دارای یک منوی اصلی است و در واقع این تنها قسمت متن صفحه و نخستین مرکز توجه است که مورد تغییر قرار می گیرد. وقتی منوی اصلی به موقعیت های گوناگونی تغییر مکان می دهد، کاربر را مجبور می سازد تا هر بار که به صفحه جدید می رود همه صفحه را دوباره مورد پردازش قرار دهد.